Worksongs


Spotify-afspeellijst

In verschillende culturen maakt muziek integraal deel uit van het dagelijkse leven. Muziek maakt arbeid lichter en aangenamer, het verbetert je humeur, je uithoudingsvermogen en je productiviteit. Zelfs autoritten lijken sneller te vorderen met de autoradio aan.
Ook op de katoenplantages in de periode voor de Amerikaanse burgeroorlog maakte muziek een belangrijk onderdeel uit van het werk en van het leven. Door middel van galmende field hollers werd contact gelegd tussen landarbeiders die een eindje van elkaar aan het werk waren, terwijl zogenaamde worksongs het ritme en het tempo dirigeerden aan een groep slavenarbeiders. Werkliederen werden gezongen op de plantages, bij het vellen van bomen, in de scheepvaart en bij de aanleg van spoorwegen en in de wegenbouw. Een voorzanger startte een zanglijn waarna een koor van arbeiders hem van antwoord diende: deze "vraag-antwoordpatronen" kennen hun oorsprong in de Afrikaanse polyritmiek. De lichaamsbewegingen van de arbeid bepaalden het ritme en het tempo van de muziek, de teksten en de melodieën van de worksongs bleven doorgaans erg eenvoudig. De tekst verhaalde over het dagelijkse leven, kanaliseerde woede en frustraties, bevatte soms een spirituele boodschap en af en toe werd de worksong ook gebruikt om een boodschap door te geven die niet mocht begrepen worden door de aanvoerders van het werk. Worksongs zorgen voor eenheid en samenhorigheid.

Worsongs verzachtten de zeden en hielpen bij het vergeten van de tijd tijdens een lange werkdag. Worksongs kunnen beschouwd worden als subtiele protestsongs. Ze behoren samen met de spirituals tot de oudst gekende vormen van bluesmuziek. Worksongs speelden een belangrijke rol bij het ontstaan van de blues.

Met de machinisatie van de arbeid gingen de worksongs gestaag verloren. De traditie werd later enkel nog voorgezet door de zwarte dwangarbeiders op de gevangenisboerderijen of "prison farms". De meeste opnames van worksongs dateren uit de jaren '30 en '40 en zijn anoniem, vaak ingezongen onder de brandende zon door dwangarbeiders in een staatsgevangenis in het zuiden van de Verenigde Staten.

Charles Peabody

In juni 1901 bezocht Charles Peabody van het Harvard’s Peabody Museum de county Coahoma in de staat Mississippi. Peabody legde zich toe op archeologisch onderzoek in de velden nabij de Stovall Plantation, een katoenplantage en onder meer de geboorteplaats van Muddy Waters. Mr. Peabody wou de heuvels onderzoeken waar voorheen de Choctaw indianen hadden gewoond. Hij monsterde hiervoor een team van zwarte arbeiders, kocht voorraad en huurde wagens.
Onmiddellijk bij zijn vertrek begonnen de zwarten ritmische muziek te zingen: Charles Peabody had de worksongs ontdekt. In de worksongs werden teksten gezongen uit de bijbel, over de liefde, over de ellende in het leven of over de inhoud van het werk zelf. Vaak kwam als antwoord de tekst “The time aint long” of  “Going down the river”, een verwijzing naar het vergankelijke van het harde bestaan en de hoop op een beter leven in het hiernamaals.
Zaterdag was traditioneel een halve rustdag. Peabody beschrijft dat op die dag een voorzanger als hint naar zijn aanvoerder de tekst “Mighty long half day, Captain” zong. Op een andere dag speelde Peabody samen met een blanke collega het spel "mumbly peg", een behendigheidsspel waarbij een zakmes tollend in de aarde werd gegooid. Plots zong iemand uit de arbeidersgroep: “I'm so tired i’m most dead, stitting up there playing mumbley-peg”.

Mr. Peacock beschreef zijn bevindingen in 1903 in het “Journal of American Folk-Lore”.  Daarbij stelde hij vast dat de muziek die hij gehoord had, gestoeld was op de Afrikaanse cultuur. Hij vond het ook heel moeilijk om deze songs te transponeren naar Westerse muziekstandaarden.

Pick a Bale of Cotton - Johnny Cash

In 1930 bezocht John Lomax samen met zijn zoon Alan voor het eerst de de "Central State Farm", de staatsgevangenis van Sugarland. John en Alan waren op zoek naar de wortels van de blues. De staatsgevangenis was een voor de buitenwereld afgesloten gemeenschap waar dwangarbeiders nog steeds aloude worksongs vertolkten tijdens het uitvoeren van het werk. John en Alan Lomax gingen er dan ook van uit dat de worksongs uit de gevangenis het minst beïnvloed waren door de tijd en de omgeving.

Een 70-jarige gevangene met de naam "Clear Rock" bracht het nummer "Pick A Bale Of Cotton". De song bestond vermoedelijk al in de periode vóór de Amerikaanse burgeroorlog, tijdens de periode van slavernij, aangezien in de oorspronkelijke versie de aanspreektitel "massa" gebruikt werd.
Volgens de "American Ballads and Folk Songs" zong men in de oorspronkelijke versie ook de woorden "Dat nigger from Shiloh / Kin pick a bale o' cotton / Dat nigger from Shiloh / Kin pick a bale a day". John en Alan Lomax schreven in hun boek "Negro Folk Songs as Sung by Leadbelly" uit 1936 de tekst "O massa told de niggers, Pick a bale of cotton. O massa told de niggers, Pick a bale a day". Deze oorspronkelijke tekst was dan ook heel controversieel omwille van de racistische inslag. Later werd de tekst gewijzigd naar "Jump Down, Spin Around, Pick a Bale of Cotton".

Net als vele andere worksongs wordt "Pick A Bale Of Cotton" gezongen in een "boom-chicka-boom ritme", een ritme dat zich uitstekend leende voor de arbeid. De tekst is overigens schromelijk overdreven als een vorm van satire, want geen enkele potige arbeider is in staat om op één dag een baal katoen van 225 kilogram te plukken.

Ook Johnny Cash, geboren in 1932 in Kingsland, Arkansas, werkte als kind op de katoenvelden waar hij samen met zijn familie mee zong met de worksongs. Heel wat van zijn latere songs - "I Walk The Line", "Folsom Prison Blues" - zijn geschreven in het boom-chicka-boom ritme.
"Pick A Bale Of Cotton" werd later gecovered door onder meer Harry Belafonte, door de Vipers Skiffle Group, Lonnie Donegan en Raffi. Abba zong "Pick A Bale Of Cotton" in een medley met "On top of old smokey" en "Midnight special". Het was Leadbelly die de woorden "Oh Lordy" toevoegde. Vermoedelijk heeft ook Leadbelly het tempo van "Pick A Bale Of Cotton" opgedreven tot een meer dansbaar nummer.

John Henry (Old John Henry Died On The Mountain) - Henry Grady Terrell

Hammer Ring - Jesse Bradley & "Track Horse" Haggerty

Om de fysieke inspanning over een etmaal te doseren houden worksongs zelden een snel tempo aan - een regel die men kan beschouwen als de "Worksong law of conservation of energy". De zanger bepaalt het tempo en staat daarbij garant dat de arbeiders tot aan het eind van de dag hun werk kunnen voort zetten.


De "hammer song" "Hammer Ring", ingezongen door Jesse Bradley in de staatsgevangenis van Huntsville, Texas, vormt hierop een uitzondering. De pingelende hamer maakt onderdeel uit van de muziek op zich: zonder de hamer zou de song geheel in elkaar vallen. De hamer was eeuwenlang een universeel gereedschap. In dit nummer werd de hamer gebruikt om sporen vast te spijkeren op de houten dwarsliggers van de spoorlijn.

No More, My Lawd - Henry Jimpson Wallace

De zielpijnigende, klagende en bijna hypnotiserende worksong "No More, My Lawd" werd opgenomen door Alan Lomax in de vroege winter van 1948. Op het album "A Prison Songbook" vertolken The Golden Glows een prachtige, diep melancholische cover.

Blood - Algiers

Het immens aangrijpende, bijna ceremoniële "Blood" van Algiers krast diep in je ziel. Boven het geluid van de met zweepslagen voortgedreven chaingang hoor je een smachtende, rouwende tot bijna hopeloze zang. De gitaren huilen spookachtig, de bas kreunt, de tamboerijnen hijgen dreigend. DJ Moussa Rasé bracht het nummer aan in zijn indrukwekkende afspeellijst "Daylight Come". Hij vertelt: "Algiers is natuurlijk de hoofdstad van Algerije, maar in dit geval verwijst het naar de naam van een volkse wijk in New Orleans aan de overkant van de Mississippi. Tijdens Katrina werden vluchtelingen uit die wijk beschoten op de brug over de rivier door rijkere inwoners van de linkeroever".
De naam Algiers refereert naar de plek die door de anti-koloniale strijd een kookpan werd van geweld, racisme, weerstand en religieus fanatisme.

Rosie - C.B. And Ten Others With Axes

Rosie is een dame buiten de gevangenismuren, een symbool van hoop voor de toekomst en het streven naar vrijheid. Ook "Rosie" werd opgenomen door Alan Lomax en beschreven in zijn "Popular Songbook".

In 1965 zong Nina Simone haar eigen bewerking. The Animals baseerden op "Rosie" hun "Inside Looking Out" uit 1966, Led Zeppelin gebruikte in 1969 de lyrics "O Rosie, Oh Girl" in hun nummer "How Many More Times". In 2015 werd Rosie gerecycleerd en gesampled door de franse DJ David Guetta onder de titel "Hey Mama".

Looky Looky Yonder, Black Betty, Yellow Womans Door Bells - Lead Belly

Leadbelly
Huddie "Lead Belly" Ledbetter (1888 - 1949) werd na een poging tot moord op een blanke man in 1930 veroordeeld tot dwangarbeid in Louisiana's "Angola Prison". Het is in die gevangenis dat John Lomax hem samen met zijn zoon Alan in 1933 ontdekte. Beide onderzoekers waren diep onder de indruk van Leadbelly's  tenorstem en zijn uitgebreid repertoire. Lead Belly was een wandelende muziekencyclopedie en van onschatbare waarde voor de collectors van de Library of Congress.

Leadbelly had geen bezwaren om te zingen voor de microfoon van de heren Lomax. Hij herinnerde zich immers het jaar 1918 toen hij in de Texaanse gevangenis gratie had gekregen na het zingen van een christelijk lied voor de gevangenisdirecteur. Meteen zorgden de Lomaxes voor de opnames van tientallen liedjes - een jaar later werden het er zelfs honderden. Onder invloed van John en Alan Lomax kwam Leadbelly in 1934 vrij. John en Alan namen hem mee naar New York waar zijn muzikale carrière was begonnen. Leadbelly belandde later echter andermaal in de gevangenis.

Het nummer "Looky Looky Yonder" heeft Leadbelly zelf geschreven en "Black Betty" is een Afro-Amerikaanse worksong uit de twintigste eeuw.

I Be So Glad When The Sun Goes Down - Ed Lewis


Een song uit de periode van de slavernij, met een zucht naar het eind van de dag, wanneer de zon ondergaat en iedereen mag gaan rusten. In het nummer komt het vraag-antwoordpatroon heel duidelijk naar voren. In hun versie mengen de The North Mississippi Allstars Southern Rock, psychedelische rock en rap in de worksong.

Early In The Morning - Johnny Lee Moore

Laat gaan slapen, vroeg ontwaken en een lang etmaal hard labeur. In 1948 trok Alan Lomax in de voetsporen van zijn vader en naar de Parchman Farm waar hij het hypnotiserende "Early In The Morning" op plaat vastlegde. "Early In The Morning" is een "double cross cutting song": een groep arbeiders slaat met de bijl in een boom, terwijl een andere groep arbeiders bij de naastliggende boom de bijl uithaalt. De arbeiders wisselen elkaars slag af. Het ritme is belangrijk, want als één van hen uithaalt op het verkeerde ogenblik, raakt zijn bijl deze van de arbeider naast hem.

Eighteen Hammers - Johnny Lee Moore

"Eighteen Hammers" is een nummer van Johnny Lee Moore & 12 Mississippi Penitentiary Convicts dat voor het eerst werd opgenomen in 1960. Het is één van de beste worksongs ooit: dreunend, hypnotiserend en drijvend.

Old Dollar Mamie - Floyd Batts

"Dollar Mamie" werd opgenomen in 1947 in het Lambert Camp van de Mississippi State Penitentiary, beter gekend als de "Parchman Farm". In dit nummer start de voorzanger een zin, die aangevuld wordt door het koor van arbeiders.

Parchman Farm

Eighteen Hammers - Jerry Butler

Chicago soulman Jerry Butler (°1939), geroemd om zijn bijzondere stem vol soul en glad als ijs, erfde de bijnaam "The Iceman". Hij vat de ellendige levensomstandigheden van de dwangarbeider samen in een eigen bewerking van "Eighteen Hammers".

Levee Camp Moan - Forest City Joe

Joe Bennie Pugh, geboren in 1926, groeide op in een katoenplantage in Arkansas nabij Forest City. Onder de naam Forest City Joe stond de autodidact vooral gekend als een bekwaam mondharmonicaspeler. Zijn muziek werd sterk beïnivloed door de befaamde mondharmonicaspeler John Lee "Sonny Boy" Williamson. Forest City Joe speelde ook in de eerste band van Muddy Waters.
"Levee Camp Moan" is melodieuzer en minder ritmisch opgevat dan de traditionele worksongs en bevat elementen van een field holler die zichzelf begeleidt op de mondharp.

Can't You Line 'Em - James Wilson, R. Ramsay, George Goram


De aanleg en het onderhoud van de spoorwegen behoorden tot het zwaarste werk. Treinsporen werden vastgespijkerd op houten dwarsliggers die rustten op een ondergrond bestaande uit puin van rotsstenen.

In de bochten duwden de treinen de sporen door de middelpuntvliedende kracht wat naar buiten. De rails moesten dus op geregelde tijden opnieuw "opgelijnd" worden. Daartoe duwden de werkmannen met een zogenaamde "lining bar" en door middel van hun hele gewicht de rails weer in positie. Ook moesten de ontzettend zware rails die verzakt waren, af en toe opgetilt worden om nieuw ballast van rotssteen onder de sporen te duwen. Rotte dwarsliggers werden vervangen. Het werk verliep heel langzaam. Ander werk bestond uit het vastnagelen van de sporen, het verwijderen van onkruid en het lossen en laden van de wagens met nieuwe rails.

Tijdens de zeer zware fysieke arbeid werd gezongen om het werkritme te behouden, om de duwkrachten te synchroniseren en het moraal van de arbeiders te versterken. Meestal zong de voorzanger twee zanglijnen bestaande uit vier maten. De arbeiders klopten hun bar tegen de rails tot ze in een gelijk ritme waren. Op de derde beat duwden de arbeiders synchroon de rail terug op zijn plaats - de "huh" in de worksong "Can't You Line 'Em". Het werk verliep vaak tergend traag: meerdere duwbewegingen waren nodig om één rail op zijn plaats te brengen. Omwille van de ritmische bewegingen die de arbeiders maakten, werden ze "gandy dancers" genoemd. De zangers waren bedreven en in staat om zelfs tien uur per dag te improviseren zonder een enkele zanglijn te herhalen.
Het laden en lossen werd begeleid door tragere ritmes, bij het hameren werd dan weer aan een sneller tempo gezongen.

Niet enkel zwarten werkten als "gandy dancer", ook Chinezen, Mexicanen en Indianen, Ieren en Oost-Europeanen.

Lazarus - William Thompson, John Ball, William Carter

Artistote: L'Humanité est divisée en deux: Les maîtres et les esclaves - Jordi Savall

Jordi Savall drukt ons met de neus op ons beschamend verleden: "Artistote: L'Humanité est divisée en deux: Les maîtres et les esclaves".

Sound Off - The U.S. Marine Corps

De traditie van worksongs vindt men op vandaag nog terug in het leger. De zogenaamde "Jody Call" bepaalt het tempo van de militaire kadans in een onmiskenbaar vraag/antwoordpatroon. Vaak wordt met de tekst van de Jody Calls woede en frustratie geventileerd, gevochten tegen verveling en gespot met de oversten. "Sound Off" werd vermoedelijk in 1944 geïmproviseerd door een Afro-Amerikaanse soldaat.

John Henry - Unidentified Shelby County Workhouse Prisoners

Om tunnels te graven, werd gebruik gemaakt van een "steel drill"; een boor die met hamerslagen in de rotswand werd gedreven. De bekomen gaten werden gevuld met explosieven waarna de tunnel verder werd uitgehouwen.

De opkomst van de stoommachine bedreigde de handenarbeid. Volgens de legende daagde John Henry uit trots voor zijn werk de stoomboor uit in een wedstrijd. John Henry won, maar de dag erna overleed hij ten gevolge van de uitputting.
Waar de legende van John Henry zich afspeelde blijft giswerk en drie mogelijke locaties worden genoemd: de Big Bend Tunnel nabij Talcott in West Virginia - waar overigens nog jaarlijks een festival wordt georganiseerd ter ere van John Henry, de Lewis Tunnel tussen Talcott en Millboro nabij Virginia of de Coosa Mountain Tunnel nabij Dunnavant, Alabama. De legende wordt vertolkt door een uitgebreid scala artiesten van verschillende etniciteiten, waaronder Harry Belafonte, Johnny Cash, Drive-by Truckers, Joe Bonamassa en Bruce Springsteen.

Go Down, Old Hannah - Prisoners At The Ramsay And Retrieve State Farms, Texas

Gevangenen in het zuiden van de V.S. zongen over "Old Hannah", de brandende zon die hen en hun partners pijnigde. Het nummer uit hun verlangen naar het ondergaan van de zon en het einde van de dag. "Go Down, Old Hannah" werd is een worksong uit 1930 die gezongen werd rond 3 uur in de namiddag, wanneer de zon leek stil te staan.

Be My Husband - Nina Simone

In 1965 zong Nina Simone een bewerking van de worksong "Rosie" onder de titel "Be My Husband". De beklijvende song heeft met de tekst een sinister kantje, want geschreven door de ex-man van Nina Simone, de man die haar mishandelde en verkrachtte, Andrew Stroud.
Halverwege het nummer gebruikt Nina Simone de techniek van "whooping" waarbij ze plots falsetto geluidjes maakt. Doorheen het nummer creëert Simone ook een krachtige polyritmiek, aanvankelijk door met de voeten te stampen, aan het einde ook door te klappen in de handen.


Bb Bm B

Spotify-afspeellijst