Sacraal en minimaal - een afspeellijst van DJ Moussa Rasé
Heinrich Ignaz Franz von Biber |
Het is Augustin Hadelich die op statige wijze de kerkdeur open trapt, met in de hand een uitzonderlijke 1723 “ex-Kiesewetter” Stradivarius. Hadelich brengt een magistrale en doortastende kippenvel-performance van David Lang's "Mystery Sonatas".
De "Mystery Sonatas" of "Rosary Sonatas" werden gecomponeerd in 1676 door Heinrich Ignaz Franz von Biber. Het zijn 15 sonatas om te brengen tijdens de "rozenkrans-processies": processies waarbij gelovigen stilstaan bij vijftien schilderijen of beelden die in relatie staan tot belangrijke momenten in het leven van Christus of Maria.
De "Mystery Sonatas" waren virtuoze werken omwille van de ongewone stemming, de korte en snelle passages, de dubbele stops en de posities die voorheen nog geen enkele violist had bereikt. Pas in 1905 werden de sonatas gepubliceerd.
Na de rozenkransprocessie volgt een Requiem, de "Missa 'Pro Defunctis': Requiem Aeternam" van Orazio Vecchi. We schrijven Antwerpen in volle barokperiode, 1640. Dankzij Plantijn en Phalesius was de havenstad uitgegroeid tot een belangrijk centrum voor de muziekdruk; onder meer het Requiem van Vecchi werd er op papier gezet. De muziek reflecteert de schilderkunst van Rubens: vol energie, verleidend en optimistisch. Het 8-stemmig Requiem van Vecchi werd vermoedelijk ook uitgevoerd op de begrafenisplechtigheid van Pieter Paul Rubens. De intense uitvoering - "met het grein in de keel" - is van de hand van Graindelavoix, het kunstenaarscollectief opgericht door Björn Schmelzer.
In de jaren '60 was de Estlandse componist Arvo Pärt berucht om zijn gewaagde modernistische muziek. Na acht jaar van bezinning introduceerde hij aan het eind van de jaren '70 een nieuwe muziekstijl, geïnspireerd door oude werken uit het middeleeuwse "Organum" (een vroege vorm van meerstemmigheid) gecombineerd met moderne Amerikaanse repetitieve muziek. Pärt noemde zijn nieuwe, welluidende stijl "Tintinnabuli" naar het Latijnse woord voor "klokjes". De mystiek klinkende, harmonische en rustige muziek werd een rage in Europa en Amerika.
Arvo Pärt |
John Lurie in "Stranger than Paradise" |
Geprepareerde piano |
Cage was een excentriek uitvinder en experimenteerde voorheen al met de klankkleur van percussie op weggeworpen voorwerpen zoals remschijven, blikken dozen en exotische percussie-instrumenten.
De dans associeerde John Cage met Afrika, helaas was er voor de uitvoering van zijn composities nooit voldoende ruimte voorhanden in de theaterzalen waar de dans werd opgevoerd. Maar Cage bleef niet bij de pakken zitten en draaide de stelling om: het probleem lag immers niet bij de compositie, maar bij het instrument zelf. Dus bedacht hij het concept van de "geprepareerde piano", een piano waarbij hij onder de snaren of hamers meerdere nagels, schroeven, bouten en plastieken of houten voorwerpen plaatste. Deze objecten, "mutes" genaamd, brachten microtonale geluiden en holle klanken voort en veranderden aanzienlijk de klankkleur van het instrument. John Cage had een percussie-instrument ontworpen dat door één enkele muzikant kan bespeeld worden.
Het componeren van muziek voor de geprepareerde piano vergt een geheel nieuwe aanpak. Eerst moet immers de piano voorbereid worden met nauwkeurig geselecteerde voorwerpen die het gewenste palet van klanken voortbrengen. Pas nadien kan men de muziek schrijven.
Het minimalistische, rustgevende "Prelude for Meditation" werd gespeeld op zo'n geprepareerde piano en is samengesteld rond slechts vier tonen. Ook Arvo Pärt, Brian Eno en Tori Amos maakten later gebruik van de geprepareerde piano.
In 1947 componeerde John Cage het Aziatisch gekruide "Music for Marcel Duchamp" voor een segment uit de film de surrealistische film "Dreams that money can buy". Marcel Duchamp was de ontwerper van de "disks": illustraties getekend op kartonnen cirkels die ronddraaien op de tafel van een platendraaier.
Tigran Hamasyan, meester in de improvisatie, leerde reeds op tweejarige leeftijd spelen op de piano, op driejarige leeftijd vertolkte hij liedjes van Deep Purple, The Beatles en Queen. Met zijn complex en toch intuïtieve muziek bereikt hij zowel in het oosten als in het westen een breed publiek.
In 1982 introduceerde de invloedrijke Amerikaanse componist Philip Glass zijn minimalistische, strakke en repetitieve muziek bij het bredere publiek, door de kamermuziek op de cassette "Glassworks" korter en meer toegankelijk te maken - naar eigen zeggen "geschikt voor de walkman".
- Chaconne in G - Moondog
- All is Loneliness - Moondog
- All is Loneliness - Big Brother & the Holding Company
Moondog |
Louis Harding werd op de leeftijd van 16 jaar getroffen door een rondslingerende dynamietstaaf en werd blind. Het verlies aan visus compenseerde hij echter door een fijn gehoor in combinatie met een uitzonderlijk muzikaal gevoel. Als straatartiest verkocht Louis Harding zelfgeschreven gedichten, fabriceerde hij percussie-instrumenten en componeerde hij muziek. Hij had reeds een grote invloed op Charles Mingus, toch bleven omwille van zijn uiterlijk de deuren naar een professionele muziekcarrière op slot.
In de jaren '60 waaide er een nieuwe wind door de wereldstad New York. Moondog kwam onder contract bij CBS Records en bracht in 1969 een eigen album op de markt. Zijn muziek inspireerde Reich en de jonge Philip Glass. Janis Joplin coverde in 1969 samen met the Holding Company zijn nummer "All is Loneliness".
Maar in 1972 was Moondog plots van de straathoek verdwenen. Het gerucht deed de ronde dat het straatleven zijn tol had geëist, niets was echter minder waar: Moondog was op uitnodiging van een radiostation naar Europa getrokken waar hij onderdak kreeg bij een Duits gastgezin. Later keerde hij nog terug naar de Verenigde Staten, niet meer als straatartiest maar orkestleider.
"Chaconne in G" vertelt het levensverhaal van Moondog. De percussie aan het begin van het nummer verhaalt de periode waarin Louis Harding percussie-instrumenten vervaardigde, de viool bezingt zijn leven als orkestleider. Moondog had interesse in de muziek van de indianen en koesterde een voorliefde voor ongewone maatsoorten. Ooit stelde hij "I will never die in 4/4".
Frederico Mompou |
Hijzelf legde zich toe op het maken van composities waarin hij met minimale middelen een maximum aan expressie tracht te bereiken.
Mompou was een man van weinig woorden en van weinig noten. Hij creëerde "ostinato figuren" of korte meditatieve geluiden, wat tot uiting komt in het delicaat schrijdende en geheimzinnige "Secreto".
Enrique Morente |
In 1991 verzorgde Enrique Morente zijn eigen flamenco-mis, een mix van flamenco en gregoriaanse zangen. Morente had de intentie om deze mis op te dragen aan de paus, maar de goede relaties tussen de paus en Franco brachten hem op andere gedachten.
Hillard Ensemble |
De experimentele groep Psychic TV transformeert ons vanuit de devote sfeer naar de psychedelische velden waar "Clouds Without Water" boven het hoofd samen pakken, terwijl de xylofoon en de blazers opgejaagd worden door holofonisch rommelende donderklanken. In 1986 bracht Psychic TV 23 live-albums op de 23e dag van de 23 maand van hun tournee, een stunt waarmee ze een vermelding kregen in het Guiness Book of Records. Wil je bliksem en donder van nabij beleven, dan moet je dit nummer met de hoofdtelefoon beluisteren!
Harry Partch |
In 1922 verliet Harry Parch de muziekafdeling van de University of Southern California uit onvrede met zijn docenten. Hij legde zich toe op zelfstudie en liet zich door de Griekse filosofen terugleiden naar de basis van de tonaliteit. Uit afkeer met de Europese concerttraditie verbrandde hij al zijn vorige composities.
Voor de afspeellijst "Sacraal en minimaal" nodigt Harry Parch ons uit in zijn klaslokaal muziek waar hij kennis deelt over microtonale toonschalen met het gewichtige "Two Studies On Ancient Greek Scales I: Study On Olympos".
Craig Taborn vertolkt teder de wals "Jamaican Farewell" als eerbetoon aan de componist en jazz-saxofonist Roscoe Mitchell, tevens mede-oprichter van het befaamde Art Ensemble of Chicago.
Asa-Chang & Junray |
In "Hana" krijgt een hopeloos melancholisch strijkers-arrangement al gauw opwekkende schouderklopjes van Asa-Chang's bongo, een percussie-instrument met de klank van de Indische tabla. De bongo accentueert op zich weer de elektronische conversatie tussen een man en een vrouw. Het uitdagende en bij de eerste luisterbeurt wat koppige resultaat van "Hana" weet bij herhaling elke vorm van verveling te verdrijven.
Christophe Chassol |
Muziek is tenslotte overal en altijd aanwezig. Na wat experimenten met Creoolse klanken uit New Orleans en exotische geluiden uit Indië, trekt Chassol naar Martinique, het geboorte-eiland van zijn ouders, om nieuwe klanken te vergaren. Zo kwam hij tot het fijne "Birds" uit zijn vierde album "Big Sun": het repetitieve gestjilp van de vogeltjes valt in rijm met een deuntje op de synth, terwijl de piano rond het geheel een mooie compositie weeft.
Jan Garbarek |
Tussen 1973 en 1976 schreef de Nederlandse componist Simeon ten Holt, al spelend op het klavier, de Cante Ostinato. "Cante" refereert naar een kort muzikaal motief, "ostinato" verwijst naar herhaling. De Cante Ostinato, oorspronkelijk "Perpetuum" genaamd, is dan ook een repetitief, minimalistisch muziekstuk waarin een gevoel van een weergalmende echo ontstaat doordat de tweede piano vaak dezelfde noot speelt als de eerste, maar dan een tel later. Het werk wordt hier op integere, intens en tegelijk tedere manier ontrafeld door concertpianiste Arielle Vernède.
Helemaal zen worden we van de kalmerende deuntjes, delicaat en melancholisch gespeeld op de piano door door de Amerikaanse pianist Dustin O'Halloran en de in Brussel wonende componist en geluidstechnicus Adam Wiltzie, twee heren die zich verschuilen achter de tot verbeelding sprekende groepsnaam A Winged Victory for the Sullen. Met "The Haunted Victorian Pencil" versterken ze de spotnaam van de Britse conservatieve politicus Jacob-Rees Mogg. Aangenaam dromerige muziek is dit, of "ambient" zoals het label voorschrijft. Net als de muziek van John Cage trouwens. John Cage die, met een eerbetoon aan Eric Satie, onze blauwe duivels tot bedaren brengt met behulp van heel natuurlijke, repetitieve omgevingsgeluiden uit "In a Landscape (1948)".
Meredith Monk is een Amerikaanse componiste, zangeres en pianiste. Ze is vooral bekend van de capriolen die ze met haar stem uithaalt en haar zangtechniek is zover gevorderd dat ze haar stem als muziekinstrument kan gebruiken. Het esoterische "Earth Seen From Above" trekt de luisteraar mee naar hogere regionen.
Het goedlachse Noorse vocale Trio Midaeval brengt de compositie "Just", geschreven door David Lang. De drie engelstemmetjes induceren kippenvel met warm prikkelende fragmentjes van zang en abrupte stiltes, glad gestreken door smekende snaren en een pingelende metallofoon die zacht de woorden "Just your mouth. Just your love" beklemtoont.
David Lang baseerde "Just" op het "Hooglied" of "Shir-HaShirim, lied der liederen" uit het Oude Testament, een erotisch getinte en dus controversiële Bijbelse tweespraak tussen twee geliefden. "Just" is dan ook niets minder dan een heilige en kostbare ode aan de liefdevolle versmelting tussen man en vrouw. Hoewel het lied ook net de kuisheid van de herderin bejubelt.
Zwoele, esoterische zang en levendige, opzwepende percussie kondigen "Sussan (Havoun Havoun)" aan, een nummer van de extatisch dansende weerwolf (Loup-Garou) of beter Loop Guru. Het Brits duo bestaande uit bassist en gitarist Salman Gita en programmeur Jamuud maakte in de jaren '90 deel uit van de set van menig dance-georiënteerd DJ.
- O Solitude - Birds on a Wire
- O Solitude, My Sweetest Choice - Henrey Purcell
O Solitude
O solitude, my sweetest choice!
Places devoted to the night,
Remote from tumult and from noise,
How ye my restless thoughts delight!
O solitude, my sweetest choice!
Drie Scandinavische dames zetten het afsluitende avondgebed in, de "Vespers Reponsory", voorgezongen uit een veertiende-eeuws Ijslands zangboek.
Moussa verkent voor ons de wereld van repetitieve muzieksequenties en hypnotiserende fractalen die je mee slepen naar een surrealistische, meditatieve wereld van vloeiende geometrische figuren, zowel muzikaal als visueel. De muziek is koppig en de piano geprepareerd terwijl de traditionele elementen van melodie, ritme en harmonie uit hun verhouding gerukt worden om nieuwe creaties te vormen.
"Sacraal en minimaal" is minimalistisch en repetitief, en toch niet altijd gemakkelijk. Maar laat je ontvoeren naar een ongekende wereld, en je raakt in diepe vervoering van al het moois dat je te horen krijgt!
Bb Bm B
Spotiy afspeellijst
"Sacraal en minimaal" is minimalistisch en repetitief, en toch niet altijd gemakkelijk. Maar laat je ontvoeren naar een ongekende wereld, en je raakt in diepe vervoering van al het moois dat je te horen krijgt!
Bb Bm B
Spotiy afspeellijst